Adviesbrief: nieuwe ontwikkelingen in het vmbo

Ongeveer de helft van de Nederlandse leerlingen gaat naar het vmbo waarvan ruim 80% doorstroomt naar een mbo-opleiding. De afgelopen twee jaar zijn er binnen het vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) in Nederland diverse ontwikkelingen geweest, en er zijn plannen voor verdere veranderingen in de toekomst. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste recente ontwikkelingen en toekomstige plannen, gebaseerd op actuele bronnen.

Invoering van praktijkgerichte programma’s

Hoewel de formele invoering van de nieuwe leerweg is uitgesteld, zijn de praktijkgerichte programma’s (PGP’s) die daaraan verbonden waren wél ingevoerd. Sinds het schooljaar 2024–2025 mogen vmbo-scholen met een gemengde (GL) en/of theoretische leerweg (TL) een praktijkgericht vak als examenvak aanbieden. Dit is op vrijwillige basis: scholen kunnen zelf beslissen of ze het praktijkgerichte vak opnemen in hun curriculum.

De PGP’s bieden leerlingen de mogelijkheid om praktijkervaring op te doen binnen een betekenisvolle beroepscontext. Daarmee sluiten ze beter aan bij de vervolgroute naar het mbo, maar ook bij de overstap naar de havo. De programma’s zijn ontwikkeld in samenwerking met het bedrijfsleven, overheidsorganisaties, maatschappelijke instellingen en vervolgonderwijs, en dragen bij aan een bredere oriëntatie op sectoren en loopbanen.

Er zijn dertien verschillende praktijkgerichte programma’s beschikbaar, waaronder Dienstverlening en Producten, Economie en Ondernemen, Informatietechnologie, Technologie en Toepassing en Zorg en Welzijn.

Doorlopende leerlijnen

De Wet doorlopende leerroutes vmbo-mbo biedt scholen sinds augustus 2020 de mogelijkheid om leerlingen een naadloze overgang van vmbo naar mbo te bieden. Er zijn verschillende routes ontwikkeld:

• De doorlopende route; hierbij start na 2 jaar op het vmbo de doorlopende lijn naar een vmbo én een mbo diploma. Er zijn opleidingen ontwikkeld op alle mbo niveaus.
• De geïntegreerde route; na twee jaar op het vmbo start de leerling aan de route naar een mbo niveau 2 diploma. Het vmbo diploma halen is niet verplicht en wordt in principe ‘overgeslagen’.
• ’t Leerlab; binnen een school met een leerlab wordt op verschillende manieren ingezet op een sterkere samenwerking tussen vmbo en mbo, ten behoeve van een betere aansluiting van vmbo naar mbo.  Daarnaast worden binnen leerlabs mogelijk doorlopende leerroutes ontwikkeld.
• Voor leerlingen in het praktijkonderwijs is het mogelijk geworden om een mbo niveau 1 (entree) -opleiding af te ronden binnen het PrO.

Op deze interactieve kaart kun je zien welke scholen doorlopende of geïntegreerde leerlijnen aanbieden:

Vanwege de grote regionale verschillen is het zinvol om binnen je eigen regio na te gaan welke scholen al werken met doorlopende leerlijnen of die aan het ontwikkelen zijn.

Naast de Doorlopende leerroute en Geïntegreerde leerroute bestaan er ook leerlabs en trajecten voor praktijkonderwijs naar mbo niveau 1.

• Leerlabs:
  • Scholen experimenteren met innovatieve leerroutes en samenwerkingsvormen om de aansluiting tussen vmbo en mbo te verbeteren.
  • Deze pilots richten zich op het ontwikkelen van flexibele en op maat gemaakte onderwijsprogramma’s die beter aansluiten bij de behoeften van leerlingen en de arbeidsmarkt.
• Praktijkonderwijs naar mbo niveau 1:
  • Leerlingen uit het praktijkonderwijs kunnen binnen hun school een mbo-niveau 1 diploma behalen.
  • Dit biedt hen betere kansen op de arbeidsmarkt en een opstap naar verdere scholing.

Curriculumherziening

In april 2025 zijn conceptkerndoelen voor Nederlands en rekenen-wiskunde aangeboden aan de Tweede Kamer. Deze herziening is gericht op het versterken van basisvaardigheden en het verbeteren van de aansluiting tussen primair en voortgezet onderwijs. De nieuwe kerndoelen worden naar verwachting per 1 augustus 2026 wettelijk vastgesteld.

Versterking van techniekonderwijs

De regeling Sterk Techniekonderwijs is verlengd voor de periode 2025–2028. Deze subsidie ondersteunt vmbo-scholen bij het aanbieden van kwalitatief hoogstaand techniekonderwijs en stimuleert samenwerking met het mbo en het bedrijfsleven.

Toekomstige plannen

Herstelplan kwaliteit onderwijs

In het voorjaar van 2025 presenteert het ministerie van OCW een Herstelplan kwaliteit onderwijs. Dit plan richt zich op het verbeteren van basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen en op het aanpakken van het lerarentekort.

Aanpassing van eindtermen en referentiekaders

Er wordt gewerkt aan de actualisatie van eindtermen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en aanpassing van de referentiekaders voor taal en rekenen. Dit moet leiden tot een betere aansluiting op de eisen van vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt. Lees meer over Vernieuwen curriculum primair onderwijs en voortgezet onderwijs

Meer weten?

• Op de site van het SLO is informatie te vinden over de ontwikkelingen in het vmbo: slo.nl/thema/ontwikkelingen-vmbo/