Adviesbrief onderwijsconcept: Vrijeschool
Wiskunde en Nederlands, maar ook handenarbeid, toneel en tekenen, vrijescholen staan bekend om het brede lesaanbod. Op deze school draait het naast de cognitieve prestaties ook om de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerling. En om het beoefenen van kunstzinnige en praktische vaardigheden. Leerlingen leren op de vrijeschool niet minder dan op een reguliere school, maar ze leren wel anders en krijgen de lesstof soms op een ander moment of op een andere manier aangeboden.
In dit filmpje vertellen oud-leerlingen over hoe zij hun schooltijd op een vrijeschool hebben ervaren en wat ze daarvan hebben meegenomen in hun verdere leven.
Wat is vrijeschoolonderwijs?
Het fundament voor het vrijeschoolonderwijs werd ruim honderd jaar geleden gelegd door de Oostenrijkse filosoof Rudolf Steiner (1862-1925). Zijn doel: leerlingen opvoeden tot volwassenen die beschikken over een helder denkvermogen (hoofd), een evenwichtig gevoelsleven (hart) en wilskrachtig handelen (handen).
Deze holistische visie op onderwijs heeft zich in de afgelopen eeuw wereldwijd verspreid. De nadruk op creativiteit, praktische vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling sluit aan bij de moderne inzichten over het belang van sociaal-emotioneel leren en het ontwikkelen van 21e-eeuwse vaardigheden zoals kritisch denken, samenwerking en probleemoplossend vermogen.
Kenmerkend voor de vrijeschool is dat leraren hun onderwijs afstemmen op de ontwikkelingsbehoefte van de leerlingen. Er is veel aandacht voor de verbinding met elkaar, met de leraar en met de maatschappij waarin ze volwassen worden. Leraren en mentoren blijven vaak meerdere jaren met de klas verbonden. Ook de leerlingen blijven hun hele schooltijd zoveel mogelijk als klas bij elkaar.
Een ander typisch kenmerk is het ‘periodeonderwijs’. Elke lesdag werken leerlingen met dezelfde leraar (of leraren) de eerste uren aan een bepaald onderwerp. Een periode duurt twee tot vier weken en kan over van alles gaan: van sterrenkunde tot robotica en van tekenen tot literatuur.
Om de belangrijkste uitgangspunten van de vrijeschool voor een breder publiek toegankelijk te maken, publiceerde de Vereniging van vrijescholen het Vrijeschoolkompas.
Voor wie is vrijeschoolonderwijs?
Het vrijeschoolonderwijs is in principe geschikt voor alle kinderen, het is niet nodig dat zij op een vrijebasisschool hebben gezeten. Vaak kiezen kinderen (en ouders) voor de vrijeschool omdat het onderwijs niet alleen gericht is op prestaties, maar juist op de persoonlijke ontwikkeling van het kind. De aandacht voor kunstzinnig onderwijs is voor veel ouders ook een belangrijke reden om voor de vrijeschool te kiezen.
Waarom vrijeschoolonderwijs?
Vrijescholen kennen een toenemende populariteit, zowel in het primair als het voortgezet onderwijs. In de afgelopen tien jaar verdubbelde het leerlingenaantal op de Nederlandse vrijescholen tot ongeveer 33.000. In 2025 telde Nederland zo’n 150 vrijescholen. Elk jaar ontstaan er nieuwe vrijescholen. Alle vrijescholen baseren zich op dezelfde onderwijsfilosofie, maar de praktische invulling verschilt per school. Ook is er de laatste jaren toenemende aandacht voor inclusie, diversiteit en digitale geletterdheid.
Wat is de kwaliteit van het vrijeschoolonderwijs
De Nederlandse onderwijsinspectie houdt toezicht op vrijescholen volgens dezelfde kwaliteitscriteria als andere scholen. Deze meetinstrumenten en criteria waarbij gestandaardiseerde toetsen en cijfermatige resultaten centraal staan sluiten niet altijd aan bij de specifieke pedagogische aanpak van vrijescholen, Zij zetten juist in op brede ontwikkeling en alternatieve vormen van leren en beoordelen. Om die reden hanteren vrijescholen een gezamenlijk kwalificatiekader. Ook is er jaarlijks een vak- en werkgroepconferentie en kunnen leraren een verdiepende post-hbo opleiding volgen, om de kwaliteit te waarborgen. Het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs van de Hogeschool Leiden, doet blijvend onderzoek naar de opbrengsten en innovatiemogelijkheden van vrijescholen. Voor de meest recente inspectierapporten, kun je hier klikken.
Is er een vrije school in de buurt?
Lange tijd waren er slechts enkele vrijescholen in Nederland, maar inmiddels zijn er zo’n 150 vrijescholen voor primair en voortgezet onderwijs in Nederland waarvan 31 in het voortgezet onderwijs. Bovendien zijn er in de afgelopen vijf jaar drie vrijescholen op vmbo-niveau opgericht.
Wil je weten of er een vrijeschool in de buurt zit? Bekijk het overzicht.
Via de SchoolWijzer van de VO Gids kun je meer informatie vinden over de vrijescholen in jullie regio. Vul je postcode in, zoek en filter de resultaten vervolgens door ‘Vrijeschool’ als onderwijsconcept aan te vinken.
Meer weten?
Wil je meer weten over vrijescholen in het voortgezet onderwijs?
- In het Vrijeschoolkompas beschrijft de Vereniging van vrijescholen de belangrijkste uitgangspunten en thema’s. In september 2025 verschijnt een uitgebreidere beschrijving in boekvorm.
- Op dit YouTube-kanaal vertellen bekende en minder bekende oud-leerlingen over welke rol de vrijeschool heeft gehad in hun persoonsvorming en carrièrepad.
